اجلاس سران عرب در کویت: «همبستگی عربی برای آینده ای بهتر» -دکتر حسن هاشمیان

بیست و پنجمین دوره اجلاس سران عرب در روزهای 25 و 26 مارس و در یک شرایط بسیار حساس منطقه ای و بین المللی در کویت برگزار می گردد.چهار موضوع سوریه، فلسطین، مبارزه با تروریسم و اصلاح ساختار اداری اتحادیه عرب بر روی میز مذاکره حاضرین در این گردهمائی سالیانه خواهد بود.اما آنچه این کنفرانس را حساس کرده است، برانگیختن اختلافات میان عربستان، امارات و بحرین از یک سو و کشور کوچک قطر از سوی دیگر می باشد که حوادث مصر و نقش اخوان المسلمین در آن از عمده نکات اختلافی است.علاوه بر این اجلاس سران عرب نخستین بار است که در کشور کویت برگزار می شود و امید می رود این کشور کوچک اما با حوادثی بزرگ بتواند حداقل در کاهش تنش ها میان کشورهای عربی نقش مهمی بازی کند به ویژه که امیر فعلی آن «شیخ صباح الاحمد» برای مدت بیش از 40 سال وزیر خارجه بوده و با طبیعت روابط میان کشورهای عربی کاملا آشنایی دارد.

در این اجلاس نیز کشور مصر بیش از هر زمانی با قطر اختلاف پیدا کرده است و «عدلی منصور» رئیس جمهور این کشور همزمان با اعلام حکم اعدام 528 نفر از فعالان اخوان المسلمین در دادگاهی در شهر «المنیا»، وارد کویت شده است و بدین ترتیب به قطری ها که به شدت از اخوان المسلمین در مصر دفاع می کنند، اعلام کرده که هیچ سازشی سر امور داخلی کشور خود با آنها ندارد.از سوی دیگر کشورهائی چون الجزائر، سودان، لبنان و عراق بر سر نگاه به بحران سوریه، با اکثریت کشورهای عربی اختلاف نظر دارند و به شدت با اعطای کرسی سوریه در اتحادیه عرب به مخالفان بشار اسد مخالفت می کنند.موضوعی که احتمال دارد در اجلاس کویت مناقشه های زیادی ایجاد کند و از اینکه امیر کویت برای احمد جربا رئیس شورای ائتلاف ملی سوریه، دعوت نامه برای شرکت در اجلاس سران عرب فرستاده است، ملاحظات این چهار کشور را برانگیزد.موضوع اعطای کرسی سوریه به مخالفان در جلسات نمایندگان کشورهای عربی در قاهره چندین بار مطرح شد اما بر سر آن به توافق نرسیدند و قرار شد موضوع در سطح وزیران خارجه در حاشیه اجلاس سران در کویت بررسی شود.

از سوی دیگر ابوظبی اعلام کرد که به جای رئیس این کشور، حاکم امارت فجیره را به اجلاس سران خواهد فرستاد و بحرین نیز در گامی مشابه به جای پادشاه آن ، ولی عهد این کشور ریاست هیأت اعزامی را به عهده خواهد گرفت و این اقدام اعتراضی واضحی به کنش های دولت قطر محسوب می شود که این دولت ها اتخاذ کرده اند و راه هرگونه وساطت را برای مصالحه با این کشور بسته اند.در راستای همین اقدامات اعتراضی، دولت امارات اعلام کرد که از حق خود برای ریاست سران عرب بعد از کویت چشم پوشی می کند و این حق را در اختیار مصر قرار می دهد و این بدان معنی است که ریاست فعلی و آینده اتحادیه عرب به عهده کویت و مصر خواهد بود و بدین ترتیب چنین اقدامی می تواند قطر را بیش از گذشته در فضای همکاری های عربی منزوی کند.

اما گذشته از مسائل شکلی در اجلاس سران عرب، این گردهمائی تا چه می تواند اهداف تعیین شده خود را محقق سازد.درباره سوریه و فلسطین اتحادیه عرب اهرم های اجرائی لازم برای فشار بر بازیگران منطقه ای و بین المللی در این دو موضوع مهم را ندارد.کویتی ها در مصاحبه های خود مطرح کرده اند که مهمترین هدف اجلاس سران، اصرار بر صدور قطعنامه در شورای امنیت درباره سوریه است.آنها می خواهند که این قطعنامه موضوع انتقال قدرت در این کشور جنگ زده را بر اساس مفاد ژنو1 تضمین کند.اما با وجود شرکت معاون وزیر خارجه روسیه در نشست کویت که از او بعنوان مهمان ویژه یاد می شود، بعید به نظر می رسد که روسیه با قطعنامه ای به این مضمون موافقت کند، به ویژه که رویکرد متضاد منافع این کشور در صحنه بین المللی با امریکا و کشورهای اروپائی بر سر بحران اوکراین عمیق تر شده است و نباید توقع داشت که تحول مهمی در ارتباط با سوریه شکل بگیرد.علاوه بر این اختلافات عمیق میان کشورهای امدادرسان به مخالفان بشار اسد به ویژه در داخل شورای همکاری خلیج فارس موجب می شود که قدرت تأثیر گذاری این کشورها در سطح بین المللی کاسته شود.علی رغم اینکه کویت ها امیدهای زیادی به حل اینگونه اختلافات بسته اند، اما تاکنون هیچ علامت واضحی وجود ندارد که نشان دهد امیر کویت بتواند اختلافات شکل گرفته را رتق و فتق کند.اما علائم منفی بسیار است و از جمله آنها، کشورهای موضوع اختلاف مانند عربستان سعودی،امارات و بحرین هیچکدام در بالاترین سطح سیاسی خود در این اجلاس شرکت نکرده اند با وجود اینکه قطر با امیر خود در این اجلاس حضور دارد و شرکت ناقص کشورهای عربستان، امارات، بحرین و مغرب نوعی اعتراض به ایشان محسوب می شود.کویتی ها تلاش می کنند از طریق نشست های دو جانبه، اختلافات موجود در داخل «خانه خلیجی» را حل کنند بدون اینکه آنها را وارد فهرست برنامه کاری اجلاس سران عرب کنند.

تنها تحول مهم که ممکن است در ارتباط با سوریه اتفاق بیفتد، اینکه کمک های تسلیحاتی بیشتر در اختیار مخالفان بشار اسد قرار داده شود.مخالفانی که در روزهای اخیر نشان داده اند چنانچه سلاح پیشرفت در اختیار بگیرند، می توانند تغیرات اساسی در جبهه جنگ ایجاد کنند همانند آنچه اکنون در جبهه لاذقیه در حال وقوع است و پیشرفت های ملموسی به نفع ارتش آزاد سوریه حاصل شده است.

اما در ارتباط با موضوع فلسطین بازهم اتحادیه عرب اهرم اجرائی لازم برای فشار بر اسرائیل جهت توقف شهرک سازی یا دفاع از شهر قدس ندارد.در روزهای اخیر تبلیعات برخی رسانه ها از جمله تلویزیون الجزیره درباره آسیب های فلسطینی ها در شهر قدس و جاهای دیگر بالا رفته است و به موازات آن توجه تبلیغاتی اجلاس سران عرب در کویت به این موضوع نیز شدت گرفته و محمود عباس رئیس مناطق خودگردان فلسطینی از نخستین افراد حاضر در کویت بود.اما به جز کمک های مالی که سنتا کویت و چند کشور دیگر عربی در اختیار فلسطینی ها قرار می دهند، تحول مهمی در ارتباط با فلسطین رخ نخواهد داد.
موضوع سوم که موضوعی به شدت مناقشه برانگیز است به شیوه های «مبارزه با تروریسم» برمی گردد.عربستان سعودی، امارات و مصر طی هفته های گذشته اخوان المسلمین را تشکلی تروریستی لقب دادند، در حالی که قطر چنین موضوعی را قبول ندارد.اردوگاه متعلق به عربستان تلاش خواهد کرد از طریق اتحادیه عرب و اجلاس سران به قطر فشار وارد سازد تا دست از حمایت مالی و تبلیعاتی خود از اخوان المسلمین بردارد و قطر نیز به نوبه خود تلاش خواهد نمود تعریف قابل قبولی از تروریسم ارائه دهد که اخوان المسلمین را در برنگیرد.موضوع مبارزه با تروریسم از آن موضوعات اختلاف برانگیزی است که به احتمال زیاد هیچ توافقی بر سر آن به دست نخواهد آمد و این یعنی تداوم اختلافات میان کشورهای خلیج که تمام تلاش های امیر کویت برای حل این موضوع را با مشکل مواجه خواهد کرد.

و آخرین موضوع به تغیر ساختار اتحادیه عرب بر می گردد.همه اعضا اعتقاد دارند که ساختار فعلی کارآیی لازم را ندارد و ضرورت تغیر در آن الزامی است.اما با اینکه همه بر سر این موضوع توافق دارند، ولی این قضیه اساسی در بدترین وضعیت از نظر چند دستگی و اختلاف روش و هدف میان کشورهای عضو مطرح می شود و بنابراین احتمال اینکه توافقی بر سر آن در این دوره حاصل شود، بعید به نظر می رسد.

اجلاس سران عرب دربیست و پنجمین دوره خود در کویت تنها حسنی که دارد این است که ریاست جدید آن یعنی کشور کویت برخلاف ریاست قبلی آن یعنی قطر، روابط خوبی با بیشتر اعضا دارد و بنابراین این امکان را فراهم می سازد که جهان عرب دوره ای از کاهش تنش ها میان اعضای خود را تجربه کند و در این راستا نام این اجلاس را «همبستگی عربی برای آینده ای بهتر» گذاشته اند، نامی که کویت با توجه به تجربیات خود تلاش می کند، بخش حداکثری آن را محقق سازد.

By A A

Related Post