کسانی که برای آقای رضا پهلوی، جایگاه رهبری قایل هستید، پس چرا به وی نمی‌گویید دو جمله درباره خیزش مردم عرب اهواز حرف بزند؟ مگر او نگفت مردم مرا برای وحدت ملی می‌خواهند؟ عامل وحدت ملی ژن نیست، تلاش است. سرمایه سیاسی نیز خودبخود در کسی نیست. ذره ذره و با تلاش انباشت می‌شود.
ویژگی اعتراضات عرب‌های اهواز – خیزش برای کرامت:
۱- این مردم نه تنها مایه مباهات و افتخار ما هستند، الگوی ما نیز هستند. آنان اعتراضی مدنی را شروع کرده‌اند که الان دقیقا همگی به آن نیاز داریم. به فارس‌ها فحش ندادند. موضوع را به دعوای قومی تبدیل نکردند. اما بر هویت خود تاکید کردند و به سرکوب، نه گفتند. گفتند که عرب هستند و عاشق اهواز سرزمین مادریشان. حکومت از جاهای دیگر از جمله خرم‌آباد ماشین‌های سرکوب را برایشان روانه کرده. یگان‌های ضد شورش حکومت در صدد مقابله با تظاهرکنندگان برآمد و کار به درگیری کشیده. اما تاکنون معترضان یگان ویژه نیروی انتظامی را مجبور به عقب‌نشینی کردند.
۲- اعتراضات این چهار روز صرفا بخاطر یک برنامه تلویزیونی نیست. نزدیک به صد سال است که از هیچ تلاشی فروگذار نشده تا آن‌ها یا فرهنگ و زبان خود را رها کرده، یا سرکوب و به حاشیه رانده شوند. به آنان به خاطر عرب بودن همیشه توهین شده. به اصطلاح ژئوپولتیک، آنان همیشه در «مهار خصمانه» زندگی کرده‌اند. اما با صبوری تحمل کرده‌اند. الان دیگر نمی‌خواهند تحمل کنند و بپاخاسته‌اند.
۳- مردم عرب اهواز صاحب فرهنگ و تمدنی باستانی هستند و بقیه عرب‌های منطقه و ما غیرعرب‌ها احتمالا از آنان تاثیرات زیادی گرفته‌ایم. تمدن عرب‌های اهواز بخشی از تمدن عیلامی و تمدن‌های پیش از آن بوده. اما سابقه آن بسیار بیش از چهاریا پنج هزارسال است. یک دلیل مشخص آن رهیگیری‌های ژنتیک سال‌های اخیر و دانستن عبور اولین هموسپین‌ها از شمال خلیج فارس است. این منطقه همواره ساکن داشته، امتداد تمدنی آن افت‌وخیز داشته، اما قطع نشده، و تمدن آن سابقه بیشتری از تمدن میان‌رودان و تمدن پارس‌ها دارد. مانند هر تمدن دیگری نیز در تاریخ روی اطراف خود تاثیر داشته و تاثیر گرفته. عرب‌های مسیحی از جمله مندائیان از ساکنان کهن اقلیم اهواز هستند که تا امروز در همزیستی با مسلمانان زندگی می‌کنند.
عرب‌های اهواز مانند دیگر ساکنان این حوزه تمدنی، نوروز را جشن می‌گیرند. اما مهمترین جشن آنان عید فطر است که از دیگر مسلمانان وام گرفته‌اند. با این وجود، آیین‌ها و رقص‌هایی که در این روز انجام می‌دهند، به روشنی نشان می‌دهد که ریشه‌ای کهن‌تر از ظهور اسلام دارد. جشن‌های آنان بسیار دلپذیر و شادی‌بخش است. از نزدیک ندیده‌ام ولی ویدیوهایی از این جشن‌ها دیده‌ام که آدم دلش می‌خواهد میان آنان باشد.
۴- امروز اهواز دردناک‌ترین روزگار خود را می‌گذارند. دست کم سه سال است که هوای آلوده – سوزاندن مزارع نیشکر برای تولید صنعتی – توفان ریزگرد – خشکی زمین و ارسال آب به دیگر مناطق ـ از بین‌رفتن قدیمی‌ترین جلگه‌هایی که بشر در کنار آن زندگی کرده ـ از بین رفتن مزارع و بدتر از آن، توقیف و مصادره این مزارع توسط دولت –
و بسیاری عوامل دیگر، باعث نابودی این سرزمین حاصل‌خیز و زندگی سخت ساکنان آن شده.
۵- امروز اهواز چهارمین روز اعتراضات خود را می‌گذارند. در چنین زمانی، چهار روز یعنی یک پدیده با اهمیت سیاسی و اثرگذار تاریخی. مردم اهواز الگوی ما هستند. چون ما هم باید به همین شیوه اعتراض کنیم.
۶- حمایت از اعتراضات مردم اهواز باعث الگوگیری و انگیزه برای احیای مجدد اعتراضات سراسری خواهد شد. دل آنان را نیز گرم می‌کند. فراموش نکنیم که انقلاب ما الزاما از تهران شروع نمی‌شود.
۷- پیش از این درباره «عاملیت تغییر» نوشته‌ام. در هیچ تغییر سیاسی، تعداد مردم نسبت به کل جمعیت مهم نیست. عاملیت مهم است. دیدم عده‌ای دارند سر این بحث می‌کنند که در ویکیپدیا نوشته‌اند عرب‌ها دو درصد جمعیت ایران را تشکیل می‌دهند. هر تعدادی باشند مهم نیست. این که چهار روز، در چندین شهر ـ از جمله آبادان، اهواز، شیبان ـ در تعداد پرشمار و با اراده و با شجاعت به اعتراضات خود ادامه می‌دهند، برای آنان عاملیتی می‌سازد که به هیچ عنوان قابل اغماض نیست. برای آینده ایران دموکراسی می‌خواهید، باید با این گونه اعتراضات مدنی همراه شوید. سرنگونی رژیم را می‌خواهید باید با این نیروها همراه شوید.
۸- حمایت ما وقتی واقعی و موثر است که از خانه خود برای آنان پیام ندهیم. بلکه تلاش کنیم صدای آنان را به گوش جهان برسانیم. ما بر خلاف حکومت در زمینه تبلیغات ضعیف هستیم. الان باید صدای هر اعتراضی را بتوانیم بصورت سازمان‌یافته و در شکل مناسب در جهان منعکس کنیم. اعتراضات مردم اهواز یکی از بهترین نمونه‌هاست. امیدوارم با گیج‌بازی‌های ما مستهلک نشود. البته تردید ندارم که این اعتراضات بلاخره به استیفای حقوق خود خواهد رسید. فقط ما هستیم که فرصت‌ها را از دست می‌دهیم؛ عوامل واقعی که می‌تواند باعث ترک برداشتن ستون‌های حکومت بشود را نمی‌بینیم؛ و منتظر چیزی هستیم که نمی‌دانیم آن چیز چیست و از کجا می‌آید!
۹- برخلاف خواسته متناوب دوستانی که این سیاست‌ها را به صورت خصوصی با افرادی متنفذ در میان بگذارم، من چنین کاری نمی‌کنم. اولا، چنین افرادی سراغ ندارم. هر کس باید خودش هوشیار باشد و احساس وظیفه کند. نمی‌توان قابلیت را در کسی تزریق کرد. ثانیا، ما الان همگی به یادگیری و فکر کردن نیاز داریم. ما برای ایرانی قدرتمند، هزاران رهبر باهوش، با دغدغه، و با عاملیت می‌خواهیم که از تنوع فرهنگی و ملی ایران نمایندگی کنند، و نگذارند کسی مونوپولی قدرت را در آینده بدست بگیرد. قدرت در آینده ایران باید از توافق شکل بگیرد و بچرخد. بدون هیچ چهره یا نماد ثابتی. من هرآنچه بیاموزم و آموختنی باشد را در عموم طرح می‌کنم.
دكتر مهدي جلالي تهراني