بقلم: کریم عبدیان بنی سعید
این مقاله برگردان مقاله ای است که در روزنامه فرامنطقه ای الشرق الاوسط به زبان عربی منتشر شد.
برخی از شهرهای ترک نشین و در راس آنها تبریز و ارومیه اخیرا شاهد تظاهرات اعتراضی گسترده ای علیه نژادپرستی رایج در فرهنگ فارس زبانان بودند. چهره زشت این نژادپرستی معمولا در رسانه های جمعی ایران ظاهر می شود وملیت های غیرفارس را بمنظور یکسان سازی اجباری هدف قرار می دهد. این پدیده ریشه های تاریخی وفرهنگی این مردم را نشانه رفته تا راه را برای اجرای سیاست های فارسیزاسیون غیر فارسها در ایران هموار سازد .
اما ترک ها که دولت آنها را به عمد آذری می نامد، وتلاش می کنند آنها را از تاریخ، جغرافیا، وهویت شان جدا کنند، کی هستند؟
ترک ها بزرگترین قومیت و یا ملیت غیرفارس شمار می آیند ویکی از شش ملت بزرگ ( عرب ها، فارس ها، کردها، بلوچ ها وترکمن ها) کشورهستند، آنان در مناطق شمالی وشمال غربی ایران زندگی می کنند. جمعیت آنها بین ۲۰ تا ۲۵ ملیون نفر تخمین زده می شود وپراکندگی جمعیتی آنها به تهران نیز می رسد. برخی پژوهش ها حاکی است نصف جمعیت تهران را ترک ها تشکیل می دهند.
آمار حاکی است اغلب مردم ترک، شیعه هستند وپیروان ادیان مختلف در سرزمین های آنان نیز به سر می برند.
ترک های آذربایجان از لحاظ تاریخی نقش های عمده ای در تغیر و تحول در ایران داشتند، وکلیه شواهد وتحلیل ها حاکی است این ملت در آینده نیز نقش بزرگی در این مورد ایفا خواهد کرد.
رژیم ایران در حالی که بی محابا اقدام به سرکوب، بازداشت واعدام مردم ملیت ها و قومیت های مختلف می کند با ترک ها به صورت محتاطانه برخورد می کند. رژیم با ترس وتردید با آنها برخورد می کند زیرا این ملت به صورت تنیده وگسترده در همه ارکان نظام نفوذ دارد و از قدرت سیاسی وفرهنگی گسترده ای در جامعه برخوردار است. قدرت وثقل سیاسی آن از حد نفوذ دولتی گذشته و بر بازارهای ایران از جمله بازار تبریز وتهران مسلط است. نفوذ آنان تا اصفهان پایتخت تاریخی صفویان نیز پیش رفته است.
اگر به تاریخ بازگردیم، درخواهیم یافت که این ملت تا آغاز سلسله پهلوی یعنی بین سالهای ۱۹۲۵ – ۱۷۹۴ به مدت ۱۳۱ سال در ایران حکومت کرده بودند اما بر خلاف سلسله پهلوی و حکومت های متعاقب آن، زبان و فرهنگ خود را به زور به دیگر ملیت های غیر فارس در ایران تحمیل نکرده اند – این در حالی است که ملت فارس کمتر از یک سوم جمعیت کشور هستند.
با این حال ترک های ایران از پیشتازان جنبش های آزادیخواهانه در ایران هستند وطی سالیان گذشته در طول تاریخ مواضع قاطعانه ای علیه ظلم وتجاوز و بی عدالتی وارتجاع سیاسی داشتند.
اولین قدرت نمائی وموضع بزرگ آنان در تاریخ معاصر مشارکت قدرتمند و فعال آنان در جنبش تنباکو در سال ۱۸۹۰ بود. این جنبش ناصرالدین شاه قاجار را مجبور کرد تا از واگذاری حق تولید وصادرات تنباکو به بریتانیا عقب نشینی کند.
آنها سپس از جنبش مشروطه در ایران حمایت کردند ورهبران معروف آنان ستارخان وباقرخان از رهبران عمده این جنبش بودند، این جنبش به تاسیس اولین پارلمان در تاریخ معاصر ایران منجر شد.
همچنین در آوریل سال ۱۹۲۰ محمد خیابانی از رهبران ترک قیام کرد وحکومت مستقلی در تبریز وحاشیه آن تشکیل داد وآن را از سلطه مستقیم حکومت مرکزی تهران جدا کرد. او سپس به دست یکی از نزدیکان خود کشته شد وحکومت او به شکل مشکوکی سقوط کرد.
ترک ها همچنین پس از جنگ جهانی دوم جنبش های چپ وآزادیخواهی تشکیل دادند ویک دولت شبه مستقل در اقلیم آزربایجان ایران در سال ۱۹۴۵ تشکیل دادند. این دولت علیرغم حمایت شوروی سابق از پشتیبانی گسترده مردم ترک ایران برخوردار بود. جنبش آنها می رفت تا نظام و حکومتی سوسیالیستی مبنی بر آزادی و مساوات در مناطق ترک نشین آذربایجان جنوبی تاسیس کند. اما این دولت به دلیل خیانت سیاستمداران وخودداری استالین از حمایت از آن در مقابل ادامه سلطه بر اروپای شرقی نتوانست به حیات خود ادامه دهد.
نیز هنگامیکه محمد مصدق در سال ۱۹۵۳ جنبش نهضت ملی نفت را رهبری کرد ودر مقابل بریتانیا ایستاد، نخبگان ترک از این جنبش حمایت کردند و مناطق ترک نشین این جنبش را در برگرفت. سپس در دهه هفتاد قرن گذشته ایران شاهد جنبش های مسلحانه متعددی علیه رژیم گذشته بود و در راس این جنبش ها سازمان مجاهدین خلق وفدائیان خلق قرار داشتند که اغلب موسسین و رهبران این دو سازمان ترک بوده اند.
پس از پیروزی انقلاب ۱۹۷۹ محمد کاظم شریعتمداری یکی از بزرگترین مراجع تبریز از حزب جمهوری خلق مسلمان حمایت کرد ویکی از سرسخت ترین حامیان حقوق قومیت های غیرفارس بود.
با این شرخ مختصر از تاریخ معاصر، درخواهیم یافت که ملت ترک از تاریخ ایران جدایی پذیر نیستند هرچند که فارس ها سلطه سیاسی وفرهنگی خود را علیه آنان تحمیل کرده اند. تاریخ معاصر ایران بدون ترک ها فقیر ویتیم خواهد بود.
بر این اساس ترک ها حجم قدرت در ایران را به خوبی می دانند وبه محدودیت هایی که دولت فارس علیه فعالیت های سیاسی، فرهنگی واقتصادی آنها اعمال می کنند، هیچ اعتنایی ندارند.
به طور مثال آنان دهها روزنامه بدون مجوز دولتی به راه انداخته اند وصدها سازمان فرهنگی و مرکز انتشاراتی بدون مجوز نیز تاسیس کرده اند. نظام جرات ندارد این مراکز انتشاراتی وفرهنگی را ببندد. برخلاف سرکوبی که در مناطق عرب نشین اهواز انجام می دهد و بلافاصله هر نوع سازمان فرهنگی آنان را می بندد.
فعالان عرب اقلیم اهواز چند سال پیش یک مرکز فرهنگی تحت عنوان الحوار برای آموزش زبان عربی وانجام فعالیت های فرهنگی و کمک به دانش آموزان دیپلمه برای ورود به کنکور تاسیس کردند اما رژیم به سرعت این مرکز را بست. همچنین استاد دانشگاه دکتر حسن هاشمیان در سال ۲۰۰۰ هفته نامه “صوت الشعب” يا ندای ملت را در اهواز به زبان عربی -فارسی تاسیس کرد اما علیرغم داشتن مجوز دولتی بسته شد.
اما ترک ها فعالیت فرهنگی چشمگیری دارند و در کنار آن به صورت شبه مطلق کنترل اقتصادی شهرهای آذربایجان را در دست دارند. جنبش هویت خواه آنان طی سال های گذشته نظام را با چالش بزرگی مواجه ساخته است.
حمایت مردم ترک از تیم تراختورسازی که آن را تیم ملی خود می دانند میزان گستردگی این جنبش را نشان می دهد. هواداران این جنبش برای به چالش کشیدن جریان تمامیت خواه فارس گرا در ورزشگاه های ایران شعار خلیج عربی سر دادند تا شعار خلیج همیشه فارس را به چالش بکشند.
هواداران تیم فولاد اهواز نیز در حرکتی مشابه برای واکنش به نژادپرستان فارس اقدام به سر دادن شعار خلیج عربی و تیم ترکهای اذری را تراختور سازی و به مانند انچه که ترکهای اذری میگویند، سر دادند.
طی ماه های گذشته فعالان ترک، تظاهرات اعتراضی گسترده ای مشابه آنچه در اهواز رخ داد، توهین رسانه های ایرانی به عربهای اهوازی را سر دادند. مردم ترک وعرب برخوردها ومحدودیت های رژیم را نادیده گرفته وخواستار احقاق حقوق قومی خود شدند.
بنابر این جنبش ترک در صورت ایجاد هماهنگی و همبستگی با دیگر قومیت های تحت ستم مضاعف در ایران؛ که پاشنه اشیل رژیم هستند ؛ از قدرت ایجاد تغییر در ایران برخوردار است.
اگوست 2016