اين کشور در گفتگو با دويچه‌وله به تجربه تدريس به زبان‌هاي قومي در مدارس افغانستان مي‌‌‌پردازند.
قانون اساسي افغانستان علاوه بر زبان‌هاي رسمي پشتو و دري، زبان‌هاي قومي ازبکي، نورستاني، بلوچي و ترکمني را نيز به رسميت شناخته است. دولت اين کشور از تدريس به زبان مادري قوميت‌ها حمايت مي‌کند و انتشار کتاب‌هاي درسي به اين زبان‌هاي قومي و ديگر زبان‌ها در مدارس افغانستان را آغاز کرده است.
دولت افغانستان موظف است زمينه تدريس به زبان‌هاي مادري را در مناطقي که اکثريت مردم به يکي از اين زبان‌ها تکلم مي‌کنند، فراهم آورد. دولت افغانستان 10 درصد بودجه‌ي سالانه اين کشور را به امور آموزشي اختصاص مي‌دهد که 7 درصد آن مربوط به وزارت معارف است. اين وزارتخانه بخشي از بودجه‌ي خود را نيز به زبان قوميت‌هاي اين کشور اختصاص داده است.
تاسيس شعبه‌ي زبان قوميت‌ها در وزارتخانه‌ها
دولت افغانستان براي عملي کردن قوانين مربوط به زبان‌هاي مادري، دايره‌اي در وزارت معارف تاسيس کرده که شعبه زبان قوميت‌ها نام دارد.
مجيد توران، يکي از مولفان ارشد زبان ترکمني در وزارتخانه‌ي معارف افغانستان مي‌گويد که زبان ترکمني به‌دنبال تصويب قانون اساسي افغانستان در سال 1382 رسميت يافته و تدريس آن در مدارس تا کلاس 12 آغاز شده است. وي با اشاره به حمايت دولت مي‌گويد: «در وزارت آموزش و پرورش و آکادمي علوم کشورمان بخش زبان ترکمني تاسيس شد و دولت عليرغم مشکلات اقتصادي با صرف بودجه‌ي دولتي از چاپ و تدريس زبان مادري ما در مدارس حمايت مي‌کند.»
کمک ايران در آموزش معلمان زبان فارسي
آقاي توران مي‌گويد که قوميت‌ها از برنامه‌ي دولت با شور و شوق استقبال کرده‌اند. به‌نظر وي نتيجه برنامه دولت، يکپارچگي بيشتر نزد افغان‌ها خواهد بود. او به موسسه‌اي با هدف حفظ زبان‌هاي مادري قوميت‌ها در افغانستان اشاره مي‌کند که “انجمن زبان‌هاي افغانستان” نام دارد و قرار است روز جهاني زبان مادري در 21 فوريه را باشکوه برگزارکند.
دانش‌آموزان افغان در مدرسه آلماني در کابل دانش‌آموزان افغان در مدرسه آلماني در کابل مجيد توران مي‌گويد کشور‌ها خارجي از جمله ژاپن و آمريکا نيز از برنامه‌ي آموزش زبان‌هاي مادري در افغانستان حمايت کرده‌اند. او از پشتيباني ايران در آموزش آموزگاران زبان فارسي براي افغانستان نيز ياد مي‌کند.
100 رادیو و 30 کانال تلویزیون خصوصی
در افغانستان علاوه بر “راديو و تلويزيون ملي” بيش از 100 شبکه‌ي راديوئي و 30 شبکه تلويزيوني خصوصي نيز فعاليت مي‌کنند. محمد زمان کلماني، مسئول بخش زبان په‌شه‌اي در وزارت معارف افغانستان به دويچه‌وله توضيح مي‌دهد که در افغانستان به زبان په‌شه‌اي روزنامه، راديو و تلويزيون هست.
کلماني مي‌افزايد: «بيش از يک ميليون نفر از ساکنين افغانستان به زبان په‌شه‌اي صحبت مي‌کنند. په‌شه‌اي‌ها در قسمت شرقي و مرکزي کشور زندگي مي‌کنند واز جمله اقوام افغانی به شمار مي‌آيند که حدود 5 هزار سال در افغانستان ساکن بوده‌اند.»
آقاي کلماني گله مي‌کند که وزارت معارف افغانستان کتاب‌هاي درسي به زبان په‌شه‌اي را تا کلاس 12چاپ کرده اما هنوز تدريس به اين زبان در مدارس آغاز نشده است.»
دولت به زبان قوميت‌ها روزنامه هم منتشر مي‌کند
بر اساس قانون اساسي افغانستان «انتشار مطبوعات و رسانه‌هاي گروهي به تمام زبان‌هاي رايج در کشور آزاد مي‌باشد». آقاي کلماني مدير روزنامه‌ي “وطن‌داران” است که به ? زبان بلوچي، ازبکي، ترکمني، په‌شه‌اي و نورستاني از سوي دولت افغانستان منتشر مي‌شود. او بر وظ‌يفه‌ي دولت براي اجراي قانون اساسي افغانستان و ايجاد شرايط لازم براي آموزش و رشد زبان‌هاي قومي تاکيد مي‌کند.
کارشناسان به مشکلات کمبود کادر آموزشي هم اشاره مي‌کنند. ايران سال‌هاست در تربيت آموزگاران زبان فارسي براي افغانستان مي‌کوشد و اينک مسئولان وزارت معارف اين کشور اميدوارند ازبکستان و ترکمنستان نيز در آموزش کادر زبان‌هاي ترکمني و ازبکي به اين کشور ياري رسانند.
انتقاد از دولت ادامه دارد
محمد صادق قواص از بخش زبان گجري وزارت معارف افغانستان در گفت‌وگو با دويچه‌وله از زندگي گجري‌ها در 8 ولايت افغانستان و آزاد بودن تدريس به زبان گجري در مدارس ياد مي‌کند. وي با اشاره به اين‌که کتاب‌هاي آموزشي تا کلاس پنجم با کمک دولت منتشر شده‌اند، از دولت افغانستان انتقاد مي‌کند که کمک شاياني به رشد اين زبان نکرده است. او مي‌گويد که گجري‌ها تا به‌حال موفق به تاسيس راديو و تلويزيون نشده‌اند.
کتابخانه شهر کابل
کتابخانه شهر کابل آقاي خوش‌نظر، عضو هيئت علمي وزارت معارف افغانستان و مسئول زبان‌هاي پاميري نيز خاطرنشان مي‌کند که شرايط براي تدريس زبان‌هاي پاميري در اين کشور فراهم نشده و رسانه‌‌اي نيز به اين زبان در افغانستان وجود ندارد. به تاکيد وي، زبان پاميري، نه يک زبان، بلکه مجموعه‌اي از زبان‌هاست که با هم تفاوت دارند ولي اين زبان در قانون اساسي افغانستان به‌عنوان زباني مستقل تعريف نشده است.
رئيس جمهور افغانستان فقط وعده داد
شفيقه يارقين، دکتراي زبان و ادبيات ازبکي که مشاور علمي بخش ازبکي در وزارت معارف افغانستان است در باره انتشار کتاب‌هاي درسي به زب
ان قوميت‌ها در مدارس اين کشور مي‌گويد: «در ولايت‌هاي افعانستان که ازبک‌ها ساکن هستند کتاب‌هاي درسي تا کلاس 4 تدريس مي‌شود. کتاب‌هاي پنجم و ششم نيز چاپ شده و دوره 7 و 8 نيز به نظرخواهي گذاشته شده است. کتاب‌هاي کلاس‌هاي دهم، يازدهم و دوازدهم نيز آماده چاپ هستند».
اين کارشناس وزارت معارف، اقدامات دولت افغانستان را ناکافي مي‌داند و يادآوري مي‌کند که نمايندگان قوميت‌ها در جلسه خود با رئيس جمهور افغانستان از وي به‌دليل وعده‌هاي انجام نشده انتقاد کرده‌اند. دکتر شفيقه يارقين مي‌افزايد: «مشکل ديگر ما اين است که کتاب‌ها به‌صورت کامل در مدارس ازبک‌ها توزيع نشده و در تربيت کادر آموزشي اقدامي به عمل نيامده و در مدارس عالي کشور هم هنوز شعبه‌ي زبان ازبکي تاسيس نشده است.»
استخدام يک ميليون معلم
در دوران جنگ داخلي افغانستان، بيش از60 درصد مدارس موجود در افغانستان تخريب شدند. کارشناسان مي‌گويند که وزارت معارف افغانستان براي بازساي مدارس اين کشور بايد بيش از 10 هزار مدرسه بسازد و يک ميليون معلم استخدام کند.
دکتر شفيقه يارقين عقيده دارد که در اجراي قوانين مربوط به زبان قوميت‌ها، هنوز مشکلات لاينحلي به‌چشم مي‌خورند. او تاکيد مي‌کند که روز جهاني زبان مادري در 21 فوريه، مناسبتي است تا قوميت‌هاي افغانستان مسائل مربوط به زبان مادري خود را طرح کنند تا وزارت‌خانه‌هاي ذينفع از جمله وزارت معارف، وزارت تحصيلات عالي، وزارت اطلاعات و فرهنگ و وزارت اقوام و قبايل و همچنين رئيس جمهور افغانستان به آنها پاسخ دهند.